Bart Verkuil (Psycholoog bij Zorg van de Zaak) in Trouw

Dit artikel is 24 september 2015 verschenen in Trouw (door: Ingrid Weel)

Verzuim door getreiter kost werkgevers 900 miljoen euro per jaar aan doorbetaald loon. ‘Met alleen een campagne los je dit niet op.’

“Als we een nieuwe collega krijgen, e-mailt Henk altijd even de raarste facebookfoto van hem door. Dan weten we alvast wat we kunnen verwachten.” Dit is een fragment uit de campagne van het ministerie van sociale zaken over pesten op de werkvloer die deze zomer van start ging. Pesten lijkt onschuldig maar is het niet, wil de overheid duidelijk maken.

Pesten is zelfs een belangrijke voorspeller van depressies, concludeert psycholoog Bart Verkuil van de Universiteit Leiden en Zorg van de Zaak in zijn onderzoek ‘Workplace bullying and mental health’. In deze ‘week van het pesten’ pleit Verkuil ervoor dat wetenschappers, bedrijven en hulpverleningsinstanties de handen ineenslaan om tot een goed onderbouwde aanpak van pesten op de werkvloer te komen.

Ongeveer een half miljoen mensen heeft weleens last van getreiter op het werk; 80.000 personen worden structureel gepest. Ze worden uitgesloten van informeel overleg, lunches en borrels. Ze zijn slachtoffer van stelselmatige flauwe grapjes, soms ook ronduit beledigende en vernederende opmerkingen. De inbreng van deze collega’s wordt niet serieus genomen. Als er iets fout gaat, is het zijn of haar schuld. Of de werknemer wordt juist gepest omdat hij zo succesvol is.

Het gepest leidt tot een behoorlijk hoog ziekteverzuim. Kennisinstituut TNO heeft berekend dat pesten naar schatting zorgt voor vier miljoen extra verzuimdagen. Dat betekent 900 miljoen euro per jaar aan loondoorbetaling voor werkgevers. Tijdens reorganisaties of bij een hoge werkdruk wordt er meer gepest dan in een ‘gezonde’ omgeving.

Pesten is van alle tijden. Tien jaar geleden, voor de economische crisis, liet het ministerie van sociale zaken er ook onderzoek naar doen. Ook toen bleek dat bijna een half miljoen werknemers er last van heeft. De belangrijkste oorzaak is een verstoorde machtsverhouding. De collega of leidinggevende probeert door te pesten zijn eigen sociale positie te beschermen.

“Bij een groep horen, je gewaardeerd voelen en steun kunnen krijgen, zijn basale menselijke behoeftes. Mensen zijn kuddedieren en het behoren tot een groep draagt bij aan ons gevoel van veiligheid”, legt psycholoog Verkuil uit. “Bij pesten is die veiligheid ernstig in het geding. Gepeste werknemers zijn continu op hun hoede voor gevaar.”

Dat kan zo ver gaan dat het tot een depressie leidt. Verkuil: “Het gevoel van onveiligheid brengt een stressreactie teweeg in het lichaam. Het lichaam van de gepeste medewerker bevindt zich daarom de hele werkdag in een opperste staat van paraatheid. Eenmaal thuis is het moeilijk om de situatie los te laten. Er wordt dan nog over gepiekerd. Als dit te lang duurt, kan het tot een lichamelijke onbalans leiden, wat weer kan resulteren in psychische klachten.”

Minister Lodewijk Asscher van sociale zaken hoopt dat door de campagne ‘herken pesten’ vooral collega’s van de gepeste medewerker hun ogen openen en ingrijpen. Onderzoeksinstituut TNO heeft een ‘wegwijzer pesten’ ontwikkeld, waarin staat hoe omstanders en leidinggevenden pesten kunnen herkennen en aanpakken.

Een goed initiatief, vindt Verkuil, maar het is volgens hem niet afdoende. “Het spreekt vooral mensen en bedrijven aan die al gemotiveerd zijn om wat aan pestgedrag te doen. Er zijn handleidingen en protocollen nodig voor bedrijven waar actie tegen pesten niet hoog op de agenda staat.”